ხელოვნური ინტელექტის ტრანსფორმაციული პოტენციალი მდგრადი განვითარების მიზნებისთვის

ავტორი:

თამარ ღუნაშვილი

სტრატეგიული კომუნიკაციების ხელმძღვანელი

გაეროს გლობალური შეთანხმების საქართველოს ქსელი

ხელოვნური ინტელექტი ჩვენი ცხოვრების, მუშაობისა და ურთიერთობის ჩვეულ სტილს ცვლის. ინდუსტრიაში ეფექტურობის გაზრდიდან – განათლებისა და ჯანდაცვის სფეროებში რევოლუციამდე, ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებული ტექნოლოგიები პროგრესს უპრეცედენტო ტემპით აჩქარებს. იქნება ეს პერსონალიზებული სწავლება, მონაცემთა მოწინავე ანალიზი თუ ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებული ასისტენტები, AI სისტემების ინტეგრაცია ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაში უდავოა.

თუმცა, უდიდეს პოტენციალთან ერთად, ხელოვნური ინტელექტი ასევე აჩენს კრიტიკულ კითხვებს ეთიკის, პირადი ინფორმაციის დაცვისა და სამუშაოს ადგილების მომავლის შესახებ. ამ ტრანსფორმაციული ტექნოლოგიის ჩვენს ცხოვრებაში დანერგვისას, მნიშვნელოვანია, პასუხისმგებლობით გავუმკლავდეთ მასთან დაკავშირებულ გამოწვევებს, რათა უზრუნველვყოთ ხელოვნური ინტელექტის ინოვაციის, ინკლუზიისა და საზოგადოებრივი პროგრესის ძალად ქცევა.

ხელოვნური ინტელექტი წარმოადგენს ტრანსფორმაციულ ძალას მდგრადი განვითარებისა და მდგრადი განვითარების მიზნების მიღწევაში. მისი უპრეცედენტო შესაძლებლობა, გაანალიზოს მონაცემთა ნაკრები, ოპტიმიზაცია გაუკეთოს პროცესებს და ხელი შეუწყოს ინოვაციებს, ხელოვნურ ინტელექტს კომპლექსური გლობალური გამოწვევების გადაჭრის საქმეში მთავარ ინსტრუმენტად აქცევს.

ინოვაციური გადაწყვეტილებები სხვადასხვა სექტორში

ხელოვნური ინტელექტის მრავალმხრივობა საშუალებას იძლევა, მისი გამოყენება მოხდეს მდგრადი განვითარებისთვის სხვადასხვა სექტორში:

გარემოს მონიტორინგი: ხელოვნური ინტელექტის სისტემები პროგნოზირებს ბუნებრივ კატასტროფებს, აკვირდება ბიომრავალფეროვნების შემცირებას და ახორციელებს კლიმატის ცვლილების ზემოქმედების მონიტორინგს რეალურ დროში და გლობალური მასშტაბით.

ჯანდაცვა: ხელოვნური ინტელექტი ეხმარება სამედიცინო დიაგნოსტიკაში, პერსონალიზებული მკურნალობის დაგეგმარებაში და ახდენს დავალებების ავტომატიზაციას, აუმჯობესებს ჯანდაცვის მიწოდებას და ხელს უწყობს მდგრადი განვითარების მე-3 მიზანს (ჯანსაღი ცხოვრება და კეთილდღეობა).

განათლება: ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებული ტუტორინგის სისტემები პერსონალიზებულს ხდის სწავლის გამოცდილებას, ითვალისწინებს სტუდენტების ინდივიდუალურ საჭიროებებს და ხელს უწყობს ინკლუზიურ და თანასწორ ხარისხიან განათლებას, რაც შეესაბამება მდგრადი განვითარების მე-4 მიზანს (ხარისხიანი განათლება).

მდგრადი დაფინანსების სტიმულირება

ფინანსურ სექტორში, ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებული ინსტრუმენტები აანალიზებს ვრცელ მონაცემთა ბაზებს კლიმატის რისკების შესაფასებლად და მდგრადი საინვესტიციო შესაძლებლობების გამოსავლენად. მაგალითად, BlackRock იყენებს ხელოვნური ინტელექტის ალგორითმებს ინვესტიციების ნახშირბადის კვალის გასაზომად და თვალის დევნაში, რაც ხელს უწყობს ინფორმირებული გადაწყვეტილებების მიღებას მდგრად დაფინანსებაში.

ზეგავლენის გაზომვისა და ანგარიშვალდებულების გაძლიერება

ხელოვნური ინტელექტი აუმჯობესებს გავლენის გაზომვის ჩარჩოების სიზუსტეს და ეფექტურობას, უზრუნველყოფს ანგარიშვალდებულებასა და გამჭვირვალობას მდგრადი განვითარების მიზნების მიღწევის პროცესში. ისეთი ორგანიზაციები, როგორიცაა ევროკომისია, ხელოვნურ ინტელექტს იყენებენ მდგრადი განვითარების მე-6 მიზანთან (სუფთა წყალი და სანიტარია) დაკავშირებული წინსვლის მონიტორინგისთვის, რაც, თავის მხრივ, უზრუნველყოფს მონაცემებზე დაფუძნებულ ანალიზს პოლიტიკის და საინვესტიციო გადაწყვეტილებების მისაღებად.

ხელოვნური ინტელექტის გავლენა მდგრადი განვითარების მიზნებზე:

ხელოვნური ინტელექტი ხელს უწყობს ისეთი ეკოსისტემების შექმნას, რომლებიც აერთიანებს მკვლევარებს, დეველოპერებს, ბიზნესებსა და პოლიტიკის შემქმნელებს მდგრადი განვითარების გამოწვევების ერთობლივად გადასაჭრელად. თუმცა, მნიშვნელოვანია პასუხისმგებლიანი და ეთიკური ხელოვნური ინტელექტის განვითარება. ხელოვნური ინტელექტის სისტემებში სამართლიანობის, გამჭვირვალობისა და ინკლუზიურობის უზრუნველყოფა აუცილებელია მიკერძოებისა და უთანასწორობის გაღრმავების თავიდან ასაცილებლად.

სხვადასხვა სექტორში ინოვაციური გადაწყვეტილებების შეთავაზებით ხელოვნური ინტელექტი მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მდგრადი განვითარების მიზნების წინსვლაში.

ქვემოთ წარმოდგენილია ხელოვნური ინტელექტის გავლენის მიმოხილვა მდგრადი განვითარების კონკრეტულ მიზნებზე:

მდგრადი განვითარების მიზანი 2: არა შიმშილს

პრეციზიული სოფლის მეურნეობა: ხელოვნური ინტელექტი აუმჯობესებს სასოფლო-სამეურნეო პრაქტიკას საირიგაციო სისტემების ოპტიმიზაციის, პესტიციდების გამოყენების შემცირებისა და მოსავლიანობის გაზრდის შესახებ მონაცემებზე დაფუძნებული ცოდნის საშუალებით.

სასურსათო უსაფრთხოების პროგნოზირება: ხელოვნური ინტელექტის მოდელები პროგნოზირებს გვალვებსა და პოტენციურ სასურსათო დეფიციტს, რაც შესაძლებელს ხდის პროაქტიული ზომების მიღებას შიმშილის შესამცირებლად.

მდგრადი განვითარების მიზანი 3: ჯანმრთელობა და კეთილდღეობა

დაავადებების ადრეული გამოვლენა: ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებული დიაგნოსტიკა ხელს უწყობს ისეთი დაავადებების ადრეულ იდენტიფიცირებას, როგორიცაა კიბო და ტუბერკულოზი, რაც აუმჯობესებს პაციენტების გამოჯანმრთელების კუთხით მიღწეულ შედეგებს.

პერსონალიზებული მედიცინა: ხელოვნური ინტელექტი ხელს უწყობს მორგებული მკურნალობის მეთოდების განვითარებასა და წამლების აღმოჩენის პროცესების დაჩქარებას.

ფსიქიკური ჯანმრთელობის მხარდაჭერა: ხელოვნური ინტელექტის ჩატბოტები უზრუნველყოფს ხელმისაწვდომ ფსიქოლოგიურ მომსახურებას, რაც აფართოებს მხარდამჭერი სერვისების მოქმედების არეალს.

მდგრადი განვითარების მიზანი 4: ხარისხიანი განათლება

პერსონალიზებული სწავლება: ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებული პლატფორმები საგანმანათლებლო შინაარსს ინდივიდუალური სტუდენტის საჭიროებებს არგებს, რაც სასწავლო გამოცდილებას აუმჯობესებს.

მშობლიურ ენაზე განათლების მიღების ხელმისაწვდომობა: ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებული თარგმნის ინსტრუმენტები საგანმანათლებლო რესურსებს გლობალურად უფრო ხელმისაწვდომს ხდის.

უთანასწორობის აღმოფხვრა: მიმდინარეობს მუშაობა, რომ ხელოვნურმა ინტელექტმა არ გააღრმავოს საგანმანათლებლო უთანასწორობა ციფრული დაყოფის გამო.

მდგრადი განვითარების მიზანი 6: სუფთა წყალი და სანიტარია

წყლის ხარისხის მონიტორინგი: ხელოვნური ინტელექტის სისტემები ადრეულ ეტაპზე ავლენს წყლის დაბინძურებას. ჭკვიანი ირიგაცია: ხელოვნური ინტელექტი ოპტიმიზაციას უკეთებს წყლის გამოყენებას სოფლის მეურნეობაში, ამცირებს ნარჩენებს და იცავს რესურსებს.

მდგრადი განვითარების მიზანი 7: ხელმისაწვდომი და სუფთა ენერგია

ენერგოქსელის ოპტიმიზაცია: ხელოვნური ინტელექტი აუმჯობესებს განახლებადი ენერგიის ქსელების ეფექტურობას და აუმჯობესებს საერთო ენერგომენეჯმენტს.

პროგნოზირებადი ტექნიკური მომსახურება: ხელოვნური ინტელექტი პროგნოზირებს ქარის ტურბინებისა და მზის ელექტროსადგურების ტექნიკური მომსახურების საჭიროებებს, რაც უზრუნველყოფს ენერგიის მუდმივ წარმოებას.

მდგრადი განვითარების მიზანი 9: მრეწველობა, ინოვაცია და ინფრასტრუქტურა

ჭკვიანი ქალაქები: ხელოვნური ინტელექტი ხელს უწყობს ურბანულ დაგეგმარებას, საგზაო მოძრაობის მართვას და ნარჩენების შემცირებას, რაც ქალაქებს უფრო მდგრადს ხდის.

მდგრადი წარმოება: ხელოვნური ინტელექტი ამცირებს ნარჩენებს და ზრდის ეფექტურობას საწარმოო პროცესებში.

მდგრადი განვითარების მიზანი 13: კლიმატის ცვლილება

კლიმატის მოდელირება: ხელოვნური ინტელექტი პროგნოზირებს ექსტრემალურ ამინდს და ეხმარება კატასტროფებზე რეაგირების დაგეგმვას.

გარემოს მონიტორინგი: ხელოვნური ინტელექტი აკვირდება ტყის გაჩეხვას და თვალს ადევნებს ნახშირბადის ცვლილების კვალს.

მდგრადი განვითარების მიზანი 15: დედამიწის ეკოსისტემები

ველური ბუნების დაცვა: ხელოვნური ინტელექტი თვალს ადევნებს გადაშენების პირას მყოფ სახეობებს და თანამედროვე მონიტორინგის სისტემების საშუალებით, ხელს უშლის ბრაკონიერობას.

ტყის მართვა: მონაცემთა ბაზების ანალიზის გზით, ხელოვნური ინტელექტი მხარს უჭერს ტყის მდგრად მართვას.

მდგრადი განვითარების მიზანი 16: მშვიდობა, სამართლიანობა და ძლიერი ინსტიტუციები

დეზინფორმაციის გამოვლენა: ხელოვნური ინტელექტი ახდენს ყალბი ინფორმაციის გავრცელების იდენტიფიცირებას და შემცირებას, რითაც ხელს უწყობს ფაქტებზე დაფუძნებულ ჟურნალისტიკას.

ანტიკორუფციული ძალისხმევა: ხელოვნური ინტელექტი ავლენს კორუფციულ საქმიანობას და აძლიერებს ფინანსურ გამჭვირვალობას.

მიუხედავად იმისა, რომ ხელოვნურ ინტელექტს მნიშვნელოვანი სარგებელი მოაქვს მდგრადი განვითარების მიზნების წინსვლაში, სამართლიანი და მდგრადი პროგრესის უზრუნველსაყოფად, მნიშვნელოვანია დაკავშირებული რისკების გათვალისწინება, მათ შორის, სამუშაო ადგილების პოტენციური შემცირება, მიკერძოება და ციფრული უთანასწორობა.

გამოწვევები და ეთიკური საკითხები

ტრანსფორმაციულ შესაძლებლობების შეთავაზების პარალელურად, ხელოვნური ინტელექტი მნიშვნელოვან ეთიკურ გამოწვევებსაც წარმოშობს:

მიკერძოება და სამართლიანობა: ხელოვნური ინტელექტის სისტემებმა, შესაძლოა, უნებლიედ შეინარჩუნოს და გააძლიეროს არსებული მიკერძოება. ეს კი თავის მხრივ, იწვევს უსამართლო შედეგებს ისეთი მიმართულებებით, როგორიცაა დასაქმება და სესხების გაცემა.

მონაცემთა კონფიდენციალურობა: ხელოვნური ინტელექტისთვის საჭირო მონაცემთა შეგროვებამ, შესაძლოა, დაარღვიოს კონფიდენციალურობა, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც საქმე ეხება მგრძნობიარე პერსონალურ ინფორმაციას.

ენერგიის მოხმარება: ხელოვნური ინტელექტის ოპერაციებისთვის საჭირო მნიშვნელოვანი გამოთვლითი სიმძლავრე ზრდის ენერგიის მოხმარებას, რაც ქმნის მდგრადობასთან დაკავშირებულ გამოწვევებს.

ციფრული უთანასწორობა: მაღალშემოსავლიან და დაბალშემოსავლიან ქვეყნებს შორის ხელოვნურ ინტელექტზე წვდომაში უთანასწორობამ, შესაძლოა, მოსახლეობის გარკვეული ჯგუფებისთვის ხელოვნური ინტელექტის მიღწევებით სარგებლობის შესაძლებლობა შეზღუდოს.

აღნიშნული გამოწვევების გადაჭრა მნიშვნელოვანია იმის უზრუნველსაყოფად, რომ ხელოვნური ინტელექტის განვითარება და დანერგვა იყოს ეთიკური, სამართლიანი და მდგრადი.

ხელოვნური ინტელექტის ESG პრინციპებთან შესაბამისობის კორპორაციული პასუხისმგებლობა

კომპანიები სულ უფრო აცნობიერებენ AI სტრატეგიებში გარემოსდაცვითი, სოციალური და მმართველობითი (ESG) საკითხების ინტეგრირების მნიშვნელობას. ეს კი გულისხმობს ისეთი AI სისტემების განვითარებას, რომელიც არის გამჭვირვალე, სამართლიანია და პატივს სცემს მომხმარებლის კონფიდენციალურობას. მაგალითად, ორგანიზაციები შეიმუშავებენ პასუხისმგებლიან AI ჩარჩოებს, რომლებიც ხაზს უსვამს ხელოვნური ინტელექტის ეთიკურ განვითარებისა და დანერგვის მნიშვნელობას. აღნიშნული, თავის მხრივ, უზრუნველყოფს AI აპლიკაციების პოზიტიურ წვლილს და პოტენციური ზიანის მინიმუმამდე დაყვანას.

ხელოვნური ინტელექტის ეთიკური გამოყენების რეგულირება

AI ტექნოლოგიების სწრაფმა პროგრესმა ცხადყო, რომ არსებული მარეგულირებელი ჩარჩოები მოძველებულია, რაც ხაზს უსვამს ხელოვნური ინტელექტის ყოვლისმომცველი მმართველობის აუცილებლობას. პოლიტიკის შემქმნელებს მოუწოდებენ, დაადგინონ გაიდლაინები, რომლებიც უზრუნველყოფს AI სისტემების ეთიკურ შემუშავებას და გამოყენებას. ეს კი გამჭვირვალობის, ანგარიშვალდებულების და ინკლუზიურობის სტანდარტების შექმნას ითვალისწინებს.

საჯარო-კერძო პარტნიორობა ხელს უწყობს პასუხისმგებლიან AI ინოვაციებს მდგრადი განვითარების მიზნების მიღწევისთვის

საჯარო და კერძო სექტორს შორის თანამშრომლობა აუცილებელია ხელოვნური ინტელექტის პოტენციალის გამოსაყენებლად, მდგრადი განვითარების მიზნების მიღწევის მიმართულებით. საჯარო და კერძო პარტნიორობას შეუძლია, უზრუნველყოს ხელოვნური ინტელექტის განვითარება ეთიკურად, მდგრადად და ინკლუზიურად, სხვადასხვა სექტორებისა და რეგიონების წარმომადგენლების ჩართულობით.

ასეთ პარტნიორობებს შეუძლიათ, გადალახონ „ციფრული დაყოფა“ და ხელი შეუწყონ ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებას გლობალური გამოწვევების გადასაჭრელად, რითაც SDG-ების მიღწევის პროგრესს დააჩქარებენ.

ხელოვნური ინტელექტის ბიზნეს საქმიანობაში პასუხისმგებლიანი ინტეგრაცია და ძლიერი მმართველობის ჩარჩოების ჩამოყალიბება გადამწყვეტია AI-ის შესაძლებლობების გამოყენებისთვის მდგრადი განვითარების მიზნების მისაღწევად. კორპორაციული პასუხისმგებლობის, ეფექტური რეგულირებისა და პარტნიორობის მეშვეობით, AI, შეიძლება, იყოს ძლიერი ინსტრუმენტი მდგრადი და ინკლუზიური განვითარებისთვის.

ხელოვნური ინტელექტი მნიშვნელოვანი მექანიზმია მდგრადი განვითარების მიზნების შესრულების პროგრესის დაჩქარებაში. თუმცა, ამ პოტენციალის რეალიზება მოითხოვს პასუხისმგებლიან განვითარებას და მმართველობას. ეთიკური ხელოვნური ინტელექტის პრაქტიკის, ინკლუზიურობისა და მდგრადობაზე ორიენტირებული ინოვაციების ხაზგასმა გადამწყვეტია, რათა AI-მ საზოგადოებას სარგებელი მოუტანოს. ეს კი მოითხოვს ბიზნეს სექტორის, მთავრობებისა და დარგის ექსპერტების ერთობლივ ძალისხმევას, რათა ხელოვნურმა ინტელექტმა სამყარო დადებითად შეცვალოს.

სტატიის მომზადებისას გამოყენებული იყო შემდეგი ბმულები:

https://unsdg.un.org