კორპორაციული მდგრადობის ანგარიშგება და გამჭვირვალობა კორუფციასთან ბრძოლის პროცესში: ბიზნესის პერსპექტივა

ავტორი:

ნინო კვანტრიშვილი

აღმასრულებელი დირექტორის მოადგილე

გაეროს გლობალური შეთანხმების საქართველოს ქსელი

დღევანდელ, რთულ ბიზნეს გარემოში, კორუფცია რჩება ერთ-ერთ უდიდეს დაბრკოლებად სამართლიანი კონკურენციისა და მდგრადი განვითარებისთვის. კორუფციის შედეგები შეიძლება დამანგრეველი იყოს ყველასთვის, დაწყებული ყველაზე პატარა ადგილობრივი საწარმოდან, უმსხვილესი მრავალეროვნული  კორპორაციის ჩათვლით, რადგან ის იწვევს ფინანსურ ზარალს, ზიანს აყენებს რეპუტაციას და ძირს უთხრის ნდობას. ეფექტიანი ანტიკორუფციული სტრატეგიები ეყრდნობა ორ კრიტიკულ კომპონენტს: კორპორაციულ გამჭვირვალობას და   ანგარიშგების ძლიერ მექანიზმებს. ეს ინსტრუმენტები, არა მხოლოდ ეხმარება კომპანიებს შეასრულონ რეგულაციების მოთხოვნები, არამედ ხელს უწყობენ ეთიკური ბიზნეს კულტურის განვითარებას, რომელიც იცავს როგორც ორგანიზაციებს, ასევე იმ საზოგადოებებს, რომლებსაც ისინი ემსახურებიან.

ზუსტად ახლა, როდესაც  გაეროს გლობალური შეთანხმების მეათე პრინციპის 20 წლის იუბილეს აღვნიშნავთ, რომელიც მოუწოდებს კომპანიებს ებრძოლონ კორუფციას ყველა მისი გამოვლინებით, იდეალური დროა დავფიქრდეთ გამჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულების როლზე კორუფციისადმი მდგრადი, კორპორაციული ლანდშაფტის შექმნაში.

ბიზნესში გამჭვირვალობა ნიშნავს ოპერაციების, გადაწყვეტილების მიღების პროცესების, ფინანსური ურთიერთობების, პოტენციური რისკების და გარემოსდაცვით, სოციალურ და მმართველობით (ESG) საკითხებზე, ღია და გულწრფელ კომუნიკაციას. ეს, ასევე მოიცავს, მდგრადობის ანგარიშგებას, რაც გამჭვირვალობის ერთ-ერთი ყველაზე არსებითი ასპექტია. ESG-სთან დაკავშირებული აქტივობებისა და ზემოქმედების შესახებ ინფორმაციის გამჟღავნებით, კომპანიები დაინტერესებულ მხარეებს აწვდიან მათი გარემოსდაცვითი და სოციალური ზემოქმედების, მმართველობის პრაქტიკის შესახებ მკაფიო სურათს.  კომპანიების გამჭვირვალობა ამ საკითხებში, არა მხოლოდ ეხმარება მათ მდგრადობის მიზნების მიღწევაში, არამედ მნიშვნელოვან როლს ასრულებს კორუფციული აქტივობების პრევენციასა და  გამოვლენაში.

გამჭვირვალობის ასეთი დონე უზრუნველყოფს ბიზნესის ანგარიშვალდებულებას საკუთარ  ქმედებებსა და გადაწყვეტილებებზე, ხელს უწყობს ნდობას დაინტერესებულ მხარეებს შორის და ამავდროულად ამცირებს კორუფციის რისკს.

გამჭვირვალობა ორმაგ როლს ასრულებს კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლაში. უპირველეს ყოვლისა,  ის აფერხებს არაეთიკურ ქცევას ორგანიზაციის შიგნით, რადგან ართულებს თაღლითური ქმედებების დამალვას. ასევე, ის ამყარებს ნდობას გარე დაინტერესებულ მხარეებთან – კლიენტებთან, ინვესტორებთან, მარეგულირებლებთან და საზოგადოებასთან. დღევანდელ, ინფორმაციით გაჯერებულ სამყაროში დაინტერესებული მხარეები ითხოვენ ანგარიშვალდებულებას და გამჭვირვალობა, ანგარიშგება მათი მოლოდინის დაკმაყოფილების გასაღებია.

გამჭვირვალე ბიზნეს გარემო არა მხოლოდ გვიცავს იურიდიული და ფინანსური რისკებისგან, არამედ ხელს უწყობს გრძელვადიანი, ნდობაზე დაფუძნებული, ურთიერთობების ჩამოყალიბებას. კომპანიებს, რომლებიც პრიორიტეტს ანიჭებენ გამჭვირვალობას, უკეთესი პოზიციები აქვთ ინვესტორების მოსაზიდად, მომხმარებლების შესანარჩუნებლად და პარტნიორული ურთიერთობების დასამყარებლად. შედეგად, გამჭვირვალობა იქცევა კონკურენტულ უპირატესობად.

ანგარიშგება კომპანიის მიერ გამჭვირვალობის უზრუნველყოფის მაჩვენებელია. ანგარიშგება უზრუნველყოფს რეგულარული, დეტალური ინფორმაციის მიწოდებას კომპანიის „ფინანსური ჯანმრთელობის“, მართვის პრაქტიკისა და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების შესახებ. ანტიკორუფციული მიზნებისთვის ანგარიშგება განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რადგან ის საშუალებას გაძლევთ თვალყური ადევნოთ და შეაფასოთ კომპანიის პროგრესი არაეთიკურ პრაქტიკასთან ბრძოლაში.

ანგარიშგების ეფექტიანი სისტემები იმაზე  მეტს აკეთებენ, ვიდრე უბრალოდ იურიდიული მოთხოვნების დაკმაყოფილებაა. ისინი წარმოადგენენ მძლავრ შიდა ინსტრუმენტს, რომელიც კომპანიებს საშუალებას აძლევს შეაფასონ თავიანთი საქმიანობა და გამოავლინონ სუსტი წერტილები. მაგალითად, თუ კომპანია შენიშნავს დარღვევებს კონკრეტულ რეგიონში ან კონკრეტულ მიმწოდებელთან  ურთიერთობაში, მას შეუძლია მიიღოს ზომები პრობლემის გამწვავებამდე. ეს პროაქტიული მიდგომა არა მხოლოდ ხელს უშლის კორუფციას, არამედ ხელს უწყობს კეთილსინდისიერების  კულტურას მთელ ორგანიზაციაში.

ევროკავშირის კორპორაციული მდგრადობის ანგარიშგების დირექტივის (CSRD) და მსგავსი ჩარჩოების შემოღებასთან ერთად, კომპანიებს სულ უფრო მეტად მოეთხოვებათ დეტალური ინფორმაციის გამჟღავნება სხვადასხვა თემებზე, მათ შორის მექრთამეობისა და კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის (ABC)  შესახებ. ეს წესები აიძულებს კომპანიებს დაფიქრდნენ თავიანთ ეთიკურ სტანდარტებზე, შეაფასონ შიდა პროცესები და მიიღონ ზომები კორუფციული რისკების შესამცირებლად.

გაეროს გლობალური შეთანხმების კომუნიკაცია პროგრესის შესახებ (CoP) წარმოადგენს კიდევ ერთ მნიშვნელოვან ანგარიშგების სტანდარტს. CoP, საშუალებას აძლევს მონაწილე კომპანიებს გაზომონ და მიაწოდონ შესაბამის დაინტერესებულ მხარეებს ინფორმაცია, ათი პრინციპთან მიმართებით პროგრესის შესახებ, მათ შორის კორუფციასთან ბრძოლისა  და მდგრადი განვითარების მიზნებთან დაკავშირებით.ეს პლატფორმა საშუალებას აძლევს კომპანიებს მოიპოვონ  სანდოობა ამ პრინციპებისადმი  ერთგულების დემონსტრირებით და უზრუნველყოფს წვდომას უფასო, ღია და შედარებითი კორპორაციული მდგრადობის  მონაცემების ერთ-ერთ უდიდეს წყაროზე. CoP არა მხოლოდ მხარს უჭერს გამჭვირვალობას, არამედ ეხმარება კომპანიებს ხარვეზების გამოვლენაში და მდგრადობის თანმიმდევრულ გაუმჯობესებაში.

მიუხედავად იმისა, რომ რეგულაციებთან  შესაბამისობა არის გამჭვირვალობისა და ანგარიშგების მამოძრავებელი ძალა, ბიზნესები, რომლებიც ამ ინსტრუმენტებს განიხილავენ მხოლოდ როგორც იურიდიულ ვალდებულებებს, არ ფლობენ  ფართო სურათს. გამჭვირვალობა და ანგარიშგება არ ნიშნავს მხოლოდ ფორმალური მოთხოვნების დაკმაყოფილებას; ის წარმოადგენს სტრატეგიულ  აუცილებლობას. რომელიც იცავს კომპანიის რეპუტაციას და ოპერაციულ ეფექტიანობას.

კერძოდ, ინვესტორები მზარდ ყურადღებას აქცევენ კომპანიების არაფინანსური საქმიანობის შესახებ ინფორმაციის გამჟღავნებას. ESG-ის მაჩვენებლები  ისეთივე მნიშვნელოვანი გახდა, როგორც ტრადიციული ფინანსური მონაცემები. კორუფციულმა რისკებმა, თუ მათ არ მიექცევათ სათანადო ყურადღება, შეიძლება გამოიწვიოს ფინანსური ჯარიმები, ინვესტორების ნდობის დაკარგვა და წარმოების შეჩერებაც კი. ანტიკორუფციული ღონისძიებების შესახებ, გამჭვირვალე ანგარიშგება, არწმუნებს  ინვესტორებს, რომ კომპანია ეთიკური პრაქტიკისა და ჯანსაღი მმართველობის  ერთგულია, რაც საბოლოოდ მას უფრო მიმზიდველ საინვესტიციო ობიექტად აქცევს.

გარდა ამისა, გამჭვირვალე კომპანიები უკეთ უმკლავდებიან კრიზისულ სიტუაციებს. მაგალითად, როდესაც კორუფციის შესახებ ბრალდებები ჩნდება, კომპანიას, რომელსაც აქვს ძლიერი ანგარიშგების მექანიზმები, შეუძლია სწრაფი რეაგირება მოახდინოს დამოწმებული მონაცემების მიწოდებით, ანგარიშვალდებულების დემონსტრირებით და  მინიმუმამდე შეამციროს რეპუტაციული ზიანი.

თავისი არსით, ანგარიშგების გამჭვირვალობა, ძირითადად ანგარიშვალდებულების კულტურის შექმნას გულისხმობს. კომპანიები, რომლებიც ღიაა შიდა ოპერაციებთან  დაკავშირებით, უფრო მეტად ხელს უწყობენ გარემოს, სადაც თანამშრომლები, მენეჯერები და დაინტერესებული მხარეები გრძნობენ პასუხისმგებლობას ეთიკური სტანდარტების დაცვაზე. ეს კულტურა ხელს უშლის კორუფციულ ქცევას იმით, რომ არაეთიკური ქმედებები გამოაშკარავდება და აღკვეთილი იქნება.

მსგავსი ანგარიშვალდებულების ხელშეწყობის ერთ-ერთი მაგალითია მამხილებელთა პროგრამები. ეს ინიციატივები უბიძგებს თანამშრომლებს, ამხილონ  არაეთიკური ქცევა შურისძიების შიშის გარეშე, რაც ხელს უწყობს  კორუფციული ქმედებების შესახებ  შიდა შემოწმების ჩატარებას. მამხილებელთა პოლიტიკა, გამჭვირვალე ანგარიშგებასთან ერთად, უზრუნველყოფს კომპანიების სიფხიზლეს შიდა კორუფციული რისკების მიმართ.

კორპორაციული გამჭვირვალობისა და ანგარიშგების მომავალი მდგომარეობს მოწინავე ტექნოლოგიების დანერგვაში. გაციფრულებას შეუძლია გაამარტივოს ანგარიშგების პროცესები, რაც გაუადვილებს კომპანიებს ანტიკორუფციულ საქმიანობასთან დაკავშირებული მონაცემების მონიტორინგს, თვალყურის დევნებას და გამჟღავნებას. მაგალითად, ხელოვნური ინტელექტის მხარდაჭერით შექმნილ ანალიტიკას, შეუძლია განსაზღვროს პოტენციური რისკები ან ტენდენციები, რომლებიც შეიძლება მიუთითებდეს კორუფციულ საქმიანობაზე, რაც კომპანიებს საშუალებას აძლევს მოახდინონ  სწრაფი რეაგირება.

გარდა ამისა, ბლოკჩეინის ტექნოლოგია გვთავაზობს პერსპექტიულ გადაწყვეტილებებს გამჭვირვალობის გასაძლიერებლად, განსაკუთრებით მიწოდების ჯაჭვის მართვაში. ტრანზაქციების უცვლელი ჩანაწერის მიწოდებით, ბლოკჩეინს შეუძლია შეამციროს კორუფციის შესაძლებლობები, საქმიანი ურთიერთობის ყველა მხარის პასუხისმგებლობის უზრუნველყოფის გზით.

დღეს, როდესაც ჩვენ აღვნიშნავთ გაეროს გლობალური შეთანხმების მეათე პრინციპის ორ ათწლეულს, ცხადია, რომ გამჭვირვალობა და ანგარიშვალდებულება არა მხოლოდ მარეგულირებელი მოთხოვნებია, არამედ კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის აუცილებელი  ინსტრუმენტებია. ბიზნესისთვის ამ პრინციპების დაცვა არ ნიშნავს  მხოლოდ ჯარიმების თავიდან აცილებას; ეს ეხება ნდობის ჩამოყალიბებას, რეპუტაციის დაცვას და გრძელვადიანი წარმატების უზრუნველყოფას, მზარდი ეთიკის  გლობალურ ბაზარზე.

საქართველოში, ისევე როგორც გლობალურად, კომპანიები, რომლებიც გამოიყენებენ გამჭვირვალობისა და ანგარიშგების მძლავრ მექანიზმებს, კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის წინა ხაზზე  იქნებიან. მაშინ როდესაც ბიზნესი, მთავრობები და სამოქალაქო საზოგადოება აგრძელებენ ერთობლივ მუშაობას კორუფციის დასაძლევად, აუცილებელია, რომ ჩვენ ყველამ ვაღიაროთ გამჭვირვალობის ტრანსფორმაციული ძალა უფრო სამართლიანი სამყაროს შესაქმნელად.